در برخی ورقکاری ها به مواردی می رسیم که برای ایجاد شکل و فرم دلخواهمان به عملیات خم کاری برخورد می کنیم. مانند افزایش مقاومت در مقابل خمش و یا ایجاد اتصال. وسایلی که برای این کار استفاده می شود بسیار زیاد است که یکی از آنها دستگاه خم کاری یا خمکن است.
انواع دستگاه خم کن
خمکن دستی :
دستگاه خم کن دستی برای خم هایی که معمولا گوشه دار هستند و انحنای کمی دارند، کارایی دارد. دستگاه خم کن دستی دارای پایه ای است که فک زیرین بر روی آن قرار دارد. با دستگاه خم کن دستی معمولا ورق های آهن و فولادی که کربن کمی دارد تا ضخامت 3 میلی متر، ورق های آلومینیوم و ورق های مس و برنج را تا 5 میلی متر میتوان خم کاری کرد.
ماشین خمکن برقی:
ماشینهای خمکن برقی در مقابل ماشین خم کن دستی بسیار بهتر عمل می کنند و معمولا تا 6 متر ساخته می شوند.
اجزای ماشینهای خم کن برقی:
- دستگاه خم کن دارای موتور الکتریکی و جعبه دنده معکوس کننده دور هستند.
- فک بالای دستگاه خم کن و وابسته‌های آن که حرکت خود را از الکتروموتوری که در قسمت پایه سمت راست نصب شده است، می‌گیرد.
- در دستگاه خم کن صفحه گردان و وابسته‌های آن نیروی خود را برای خمکاری از الکترو موتور می‌گیرد.
- تجهیزات تبدیل و انتقال نیرو در دستگاه خم کن برقی (این تجهیزات تبدیل نیرو و انتقال آن را به قسمتهای متحرک ماشین امکانپذیر میکند)
- دستگاه خم کن دارای جعبه فرمان حاوی کلیدهای روشن و خاموش موتور و کلید فرمان توقف دقیق تیغه‌ها است.
دستگاه های پرس خم همچنین از دستگاه هایی هستند که برای خم کردن ورق فلزی مورد استفاده قرار می گیرد. از جمله دستگاه های پرس خم مکانیکی و دستگاه های پرس خم هیدرولیکی.
انواع متدهای خم لوله و پروفیل
معمولا قطعات و فلزاتی که برای خم کاری استفاده می شوند یا به شکل v خم کاری گونیایی و یا خم کاری ناودانی یا شکل u خواهند داشت. دستگاههای مختلفی جهت خمکاری طراحی و ساخته شده است که در صنایع مختلف بر اساس آنچه نیاز هست بکار گرفته می شود. معمولا در این دستگاه ها از چهار روش برای خمکاری لوله و دیگر قطعات استفاده می گردد که شامل موارد زیر است:
- خمکاری پرسی
- خمکاری فشاری
- خمکاری کششی
- خمکاری نوردی
خمکاری پرسی (Press Bending)
در مورادی که در خم کاری شعاع اهمیت کمی دارد، از این روش خم کاری استفاده می شود. مثلا در لوله کشی شوفاژ خانگی و یا مبلمان فلزی خانگی که در این روش لوله بر روی دو غلطک که دو تکیه گاه هستند، قرار می گیرد و قالب در وسط قرار می گیرد.
اعمال نیرو بوسیله یک جک هیدرولیکی، نیروی لازم را برای تغییر شکل تامین می کند. معمولا دستگاه های خم کاری پرس به فرمی ساخته می شوند که این توانایی را دارند که خم کاری را به صورت گروهی انجام دهند.
خمکاری فشاری (Compression Bending)
در خمکاری فشاری (Compression Bending)، قالب ثابت است و کفشک لغزان در حین چرخش به دور قالب، لوله را به درون قالب می فشارد. در روش خم کاری فشاری گیره لوله را در محل انتهای خم به قالب ثابت نگه می دارد و از حرکت لوله جلوگیری می کند. غالبا در این روش خمکاری می توان از دستگاه های خمکاری دستی که برای لوله های مسی با قطر(mm 16>D) استفاده می شود، نام برد.
خمکاری کششی (Draw Bending)
در متد خم کاری کششی برای خمکاری لوله های با ضخامت کم از مندریل که در درون لوله قرار می گیرد، استفاده می شود. مندریل کنترل کننده ابعاد هندسی است و از بیضی شدن لوله جلوگیری میکند. بعبارت ساده تر با استفاده از مندریل و قالب از تغییر شکل لوله به ترتیب از طرف داخل و بیرون در حین عملیات خمکاری جلوگیری می شود. همچنین باید گفت روش خمکاری کششی نسبت به خمکاری پرسی، خمکاری فشاری و خمکاری نوردی، جهت ارائه یک خم با کیفیت، بسیار مناسبتر است و به همین خاطر در بسیاری از کارخانجات تجهیزات سازی از آن استفاده می شود.
روش خمکاری نوردی :
خمکاری غلطکی (Roll Bending)
در خم کاری نوردی برای خمکاری لوله و سایر مقاطع با شعاع خم های بزرگ استفاده می شود. در این روش لوله و یا پروفیل از میان سه غلطک عبور داده می شود. با توجه به اینکه از نظر هندسی از سه نقطه فقط یک دایره عبور می کند، لوله در حین عبور از میان سه غلطک شکل دایره با قطر مشخص را به خود می گیرد.
خمکاری گرم(Hot Bending)
خمکاری گرم غالبا در دو مدل مورد استفاده قرار می گیرد:
- شعاع خمکاری نسبت به قطر لوله کوچک باشد(R/D < 1.5).
- مقاومت و استحکام مکانیکی بالای لوله.